We współczesnym rolnictwie coraz większą uwagę zwraca się nie tylko na wielkość zebranego plonu, ale na jego jakość. W tym celu, obok pestycydów stosuje się szereg preparatów kwalifikowanych jako biostymulatory i bioregulatory wzrostu roślin, szczepionek bakteryjnych czy ekstraktów z alg.
Bioregulatory a biostymulatory – czym się różnią?
Zadaniem biostymulatorów jest sterowanie i przyspieszanie procesów życiowych, zwiększanie odporności roślin na warunki stresowe oraz stymulacja rozwoju korzeni, liści itp. Ze względu na sposób działania są one bezpieczne dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego. W świetle przepisów polskiej Ustawy o Ochronie roślin z dnia 18 grudnia 2003 roku (§ 14 art. 2), „środki, które oddziałują na procesy życiowe roślin w inny sposób niż składnik pokarmowy, w tym regulator wzrostu” zaliczane są do środków ochrony roślin, w grupie: regulatory rozwoju roślin.
Regulatory rozwoju roślin to preparaty, w skład których wchodzą fitohormony (auksyny, gibereliny, cytokininy, kwas abscysynowy, etylen) oraz inne specyficzne substancje pochodzenia roślinnego, takie jak: fenole, poliaminy, kwas salicylowy, które uczestnicząc w procesach fizjologicznych i biochemicznych zmieniają naturalne zachowanie oraz rozwój roślin.
Natomiast stymulatory odporności roślin, inaczej zwane biostymulatorami lub fitostymulatorami, są najczęściej preparatami syntetycznymi. Nie biorą one bezpośredniego udziału w regulacji procesów fizjologicznych, lecz oddziałując na metabolizm, wspomagają i stymulują procesy życiowe. Działanie fitohormonów, bioregulatorów i innych grup substancji czynnych, ostatecznie wpływa na stymulację rozwoju roślin i ich produktywność, dlatego często dla całej tej grupy używa się określenia biostymulatory, zwłaszcza w potocznym rozumieniu.
Kto i kiedy odkrył biostymulatory?
Historia regulatorów wzrostu roślin sięga czasów jeszcze przed naszą erą, kiedy to na Bliskim Wschodzie powszechnie praktykowano skrapianie figi oliwą z oliwek, w celu pobudzenia jej wzrostu. Obecnie wiadomo już, że pod wpływem czasu i wysokiej temperatury, olej ulegał wówczas rozpadowi, uwalniając etylen, co w efekcie powodowało lepszy wzrost i rozwój figi.
A w 1893 roku na Wyspach Azorskich, zupełnie przypadkowo odkryto zastosowanie dymu do inicjacji wzrostu kwiatów ananasa. Pewien stolarz podczas pracy w szklarni przypadkowo podpalił stos wiórów. W wyniku zadymienia szklarni po niewielkim pożarze, ku zaskoczeniu hodowcy, rosnące w szklarni kwiaty ananasa, zamiast zostać zniszczone, to zostały pobudzone do wzrostu.
Tak więc do roku 1920 uważano, że kwitnienie ananasa można pobudzać za pomocą dymu z ognia, przykładowo podczas występującej niskiej temperatury powietrza, hamującej wzrost tej rośliny. Twierdzono również, że taki efekt spowodowany jest obecnością gazów nienasyconych w dymie, takich jak etylen. Zaobserwowano, że etylen wywiera wpływ na wzrost roślin, ale nikt wówczas nie przypuszczał, że rośliny same wytwarzają ten gaz.
W kolejnych latach okazało się, że jest to naturalny hormon regulujący wiele procesów w roślinie, występujący w postaci gazu. Dzisiaj etylen nadal jest najprostszym dotychczas poznanym hormonem roślinnym, stosowanym jako regulator wzrostu.
Jaka jest rola biostymulatorów i bioregulatorów?
Jednym z głównych zadań regulatorów rozwoju i biostymulatorów jest więc ochrona roślin przed stresem oraz ułatwianie im regeneracji i odzyskania wigoru po oddziaływaniu niekorzystnych czynników stresowych, takich jak: susza, mróz i chłód, stres po stosowaniu herbicydów, zanieczyszczenia środowiska toksycznymi substancjami lub metalami ciężkimi. Działanie to polega na stymulacji rozwoju liści, łodyg i korzeni.
Biostymulator zastosowany w czasie, gdy rośliny są jeszcze zdrowe, powinien zmienić metabolizm w taki sposób, aby stała się ona silniejsza i odporniejsza przykładowo na atak patogena, czy działanie suszy.
Ochronne działanie ekstraktów roślinnych polega na tym, że po ich zastosowaniu rośliny są w stanie oprzeć się patogenom czy szkodnikom poprzez strukturalne wzmocnienie roślin lub zwiększenie odporności na penetrację grzybni patogenów, bądź przez spowodowanie bujniejszego wzrostu. Biostymulatory wykorzystuje się zwykle do zabiegów profilaktycznych lub interwencyjnych.
