Z badań naukowców z Uniwersytetu Harvarda w Stanach Zjednoczonych wynika, że wymierzanie dziecku klapsów może być bardziej szkodliwe dla rozwoju dziecka, niż wcześniej sądzono. Klapsy, jako forma dyscypliny, mogą prowadzić do zmian w rozwoju mózgu dziecka, bardzo podobnych do tych, które powstają w przypadku doświadczania ciężkich form przemocy.
Według niedawno przeprowadzonych badań wynika, że nadal dość często praktykowaną metodą wychowawczą jest stosowanie klapsów wobec dzieci. I chociaż pediatrzy i neurolodzy wzywają do zaprzestania tej praktyki, to wciąż jest ona popularna. Z badań wynika, że w ciągu ostatniego roku około połowa rodziców wymierzyła karę cielesną swoim dzieciom, a jedna trzecia zrobiła to w ciągu ostatniego tygodnia poprzedzającego badanie.
Według amerykańskich naukowców, dzieci, których rodzice stosują kary cielesne, są bardziej narażone na problemy ze zdrowiem psychicznym, stany lękowe, depresję i problemy z zachowaniem, a także zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych w późniejszym wieku. Wpływ klapsów na aktywność mózgu dzieci nie był wcześniej badany, dlatego celem tego badania było sprawdzenie czy klapsy na poziomie neurobiologicznym miały wpływ na rozwój mózgu u dzieci.
Z przeprowadzonych badań wynika, że dzieci które otrzymywały klapsy, wykazywały silniejszą reakcję neuronalną w wielu rejonach kory mózgowej przedczołowej, w tym w obszarach, które są częścią sieci istotności (the salience network). Sieć istotności pełni funkcję adaptacyjną, czyli odpowiada za utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa organizmu. Ten obszar mózgu odpowiada również za reakcję na bodźce zewnętrzne, np. zagrożenie.
Grupa naukowców przeanalizowała dane zebrane z przeprowadzonego badania dzieci w wieku od 3 do 11 lat. Uwagę skupiono jednak na 147 dzieciach w wieku 10 i 11 lat, które otrzymały klapsy. Z badania wykluczono dzieci, które doświadczyły poważniejszych form przemocy. Z wyodrębnionej grupy 40 dzieci przyznało, że otrzymywało w domu klapsy.
Podczas badania dzieci znajdowały się w aparacie rezonansu magnetycznego i wyświetlano im na ekranie komputera obrazy aktorów, prezentujących różne wyrazy twarzy – przede wszystkim miny przerażenia oraz nie wyrażające żadnych emocji. W tym czasie skaner rejestrował aktywność mózgu dziecka w odpowiedzi na każdy wyraz twarzy aktora. Naukowcy przeanalizowali uzyskane skany aktywności mózgu w celu ustalenia czy prezentowane twarze wywołały inne wzorce aktywności mózgu u dzieci, które otrzymały klapsy, w porównaniu z tymi, których rodzice nie stosowali żadnych kar cielesnych.
Badacze wykazali, że u prawie wszystkich dzieci przerażone twarze wywoływały większą odpowiedź neuronalną w wielu rejonach mózgu, niż twarze neutralne. Mózg dzieci, które były bite, wykazywał silniejszą reakcję w wielu regionach kory przedczołowej, w porównaniu do dzieci, które nie doświadczały przemocy. Podobny poziom aktywacji tych obszarów mózgu wykazują również dzieci, które były maltretowane.
Obszar mózgu, który najsilniej reagował na przerażenie to lewy środkowy zakręt czołowy (MFG) oraz obustronna grzbietowo-przyśrodkowa kora przedczołowa (dmPFC), obejmująca obustronną grzbietową przednią korę zakrętu obręczy (dACC) i obustronny biegun czołowy.
Dzieci bite wykazują istotnie większą aktywację obszarów mózgu na twarze przerażone i neutralne niż dzieci, które nigdy nie otrzymały klapsów. Regiony mózgu, w których wielkość zwiększonej aktywacji na widok twarzy przerażonych w porównaniu z neutralnymi twarzami była największa, zaznaczono kolorem żółtym, a mniejsza, ale wciąż istotna statystycznie, kolorem czerwonym.
dACC = grzbietowa przednia kora zakrętu obręczy; MFG = środkowy zakręt czołowy; SFG = górny zakręt czołowy; dmPFC = grzbietowa przyśrodkowa kora przedczołowa.
[Zdjęcie opublikowane przez autorów 10.1111/cdev.13565]
Według amerykańskich naukowców każda, nawet najmniejsza forma naruszania nietykalności cielesnej oddziałuje na rozwój mózgu. Badanie to uzupełnia wcześniejsze wyniki badań łączących surowe formy kar cielesnych z atypowym rozwojem strukturalnym mózgu. Mózg dziecka reaguje tak samo zarówno w przypadku klapsów, bicia, czy innej formy przemocy.
Naukowcy mają nadzieję, że ich odkrycie może zachęcić do zaprzestania stosowania kar cielesnych wobec dzieci i otworzyć ludziom oczy na potencjalne negatywne konsekwencje stosowania tego typu kar.
